﷽
۱.۲اهمیت استفاده از پروتکلها در سیستمهای دیجیتال و الکترونیکی
۲. دستهبندی پروتکلهای ارتباطی
۳.۱ پروتکلUART (Universal Asynchronous Receiver/Transmitter)
۳.۲ پروتکلSPI (Serial Peripheral Interface)
۳.۳ پروتکل I2C (Inter-Integrated Circuit)
۳.۴ پروتکلCAN (Controller Area Network)
۳.۵ پروتکلUSB (Universal Serial Bus)
۳.۷ پروتکلهای بیسیم Bluetooth، Zigbee، Wi-Fi
۴. کاربرد پروتکلها در طراحی سیستمها
۴.۱ میکروکنترلرها مانند AVR و ARM
۵. چالشها و محدودیتها در پیادهسازی پروتکلها
۵.۱ تداخل الکترومغناطیسی (EMI)
۵.۳ سرعت انتقال در کاربردهای خاص
۶. چالشها و محدودیتها در پیادهسازی پروتکلها
۶.۱ تداخل الکترومغناطیسی (EMI)
6.۳ سرعت انتقال در کاربردهای خاص
7.۲ نکات مهم در انتخاب پروتکل برای کاربرد خاص
7.۳ آینده پروتکلها در تکنولوژیهای نوین
-۱. مقدمه
۱.۱ تعریف ارتباط در مدارات
در سیستمهای دیجیتال و الکترونیکی، اجزای مختلف همچون میکروکنترلرها، حافظهها، حسگرها و ماژولهای خروجی نیاز دارند تا با یکدیگر تبادل داده داشته باشند. این ارتباط، پایه و اساس عملکرد صحیح یک مدار پیچیده را تشکیل میدهد. «ارتباط» در این بستر به معنای انتقال داده بین دو یا چند جزء از مدار، با استفاده از سیگنالهای الکتریکی و مجموعهای از قواعد مشخص میباشد (Horowitz & Hill, 2015). این انتقال داده ممکن است به صورت مستقیم از طریق سیمها یا از طریق امواج بیسیم صورت گیرد و نیازمند هماهنگی در سطح فیزیکی و منطقی است.
بهطور کلی، دو نوع اصلی ارتباط در مدارات تعریف میشود:
- ارتباط موازی: انتقال همزمان چند بیت داده از طریق چندین خط فیزیکی.
- ارتباط سریال: انتقال داده بهصورت ترتیبی بیت به بیت از طریق یک یا دو خط ارتباطی.
هر کدام از این نوع ارتباطات بسته به شرایط مدار، فاصله ارتباطی، سرعت مورد نیاز و پیچیدگی مدار، مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارند.
۱.۲اهمیت استفاده از پروتکلها در سیستمهای دیجیتال و الکترونیکی
پروتکلهای ارتباطی، مجموعه قوانینی هستند که نحوه فرمت داده، زمانبندی، همگامسازی، تشخیص خطا و کنترل انتقال داده را در سیستمهای ارتباطی تعیین میکنند. این پروتکلها تضمین میکنند که دادهها بهدرستی و بدون تداخل بین اجزای مختلف سیستم منتقل شوند.
در عصر دیجیتال و با گسترش سیستمهای نهفته (Embedded Systems)، اینترنت اشیاء (IoT)، خودروهای هوشمند و صنایع اتوماسیون، نیاز به تبادل سریع، مطمئن و ساختاریافته اطلاعات بین ماژولها حیاتیتر شده است (Mazidi, Naimi, & Naimi, 2016). به همین دلیل، انتخاب درست پروتکل ارتباطی تأثیر مستقیم بر عملکرد، هزینه، قابلیت توسعه و بهرهوری سیستم دارد.
برای مثال، در کاربردهای صنعتی، پروتکلهایی مانند CAN به دلیل قابلیت اطمینان بالا و تحمل خطا استفاده گستردهای دارند. در حالی که در ارتباطات ساده بین میکروکنترلر و حسگر، پروتکلهایی مثل I2C یا SPI به دلیل سرعت بالا و مصرف کم ترجیح داده میشوند.
۲. دستهبندی پروتکلهای ارتباطی
پروتکلهای ارتباطی مورد استفاده در مدارات الکتریکی را میتوان از جنبههای مختلفی دستهبندی کرد. در این بخش، دو معیار اصلی برای طبقهبندی این پروتکلها مورد بررسی قرار میگیرد: نوع انتقال داده و نحوه انتقال اطلاعات.
۲.۱ بر اساس نوع انتقال داده
یکی از سادهترین روشهای طبقهبندی پروتکلهای ارتباطی، بررسی نحوه انتقال دادهها بین دو جزء سیستم است که شامل دو نوع اصلی میشود: ارتباط سریال و ارتباط موازی.
ارتباط سریال (Serial Communication)
در ارتباط سریال، دادهها به صورت بیت به بیت و ترتیبی از طریق یک یا دو سیم منتقل میشوند. این نوع ارتباط به دلیل مصرف پایینتر منابع سختافزاری و امکان انتقال اطلاعات در فواصل بلندتر، بهویژه در سیستمهای نهفته و ارتباطات صنعتی، بسیار رایج است (Patil & Kulkarni, 2018).
ویژگیها:
- سرعت کمتر نسبت به ارتباط موازی (در برخی کاربردها)
- مناسب برای فواصل زیاد
- نیاز به خطوط کمتر
نمونه پروتکلها: UART، I2C، SPI، RS-232، RS-485
ارتباط موازی (Parallel Communication)
در این نوع ارتباط، چند بیت داده بهصورت همزمان از طریق چندین خط فیزیکی ارسال میشوند. ارتباط موازی معمولاً در انتقالهای کوتاهفاصله با نیاز به سرعت بالا کاربرد دارد، مانند ارتباط بین CPU و RAM در رایانهها (Horowitz & Hill, 2015).
ویژگیها:
- سرعت انتقال بالا (در فواصل کوتاه)
- نیاز به تعداد زیادی سیم
- نویزپذیری بیشتر در فواصل بلند
نمونه کاربردها: گذرگاههای داخلی پردازنده، انتقال بین ICهای حافظه
۲.۲ بر اساس نحوه انتقال
پروتکلهای ارتباطی همچنین بر اساس همزمانی سیگنالهای انتقال و جهت ارتباط نیز قابل دستهبندی هستند.
همزمان (Synchronous) و غیرهمزمان (Asynchronous)
در پروتکلهای همزمان، فرستنده و گیرنده با استفاده از سیگنال ساعت مشترک (Clock) هماهنگ میشوند. این موضوع باعث افزایش دقت در زمانبندی و کاهش خطا در انتقال داده میشود.
مثالها: SPI، I2C
در مقابل، در پروتکلهای غیرهمزمان، فرستنده و گیرنده بدون ساعت مشترک عمل کرده و از بیتهای شروع و توقف برای تشخیص آغاز و پایان داده استفاده میکنند. مثال : UART
یمهدوبلکس (Half Duplex) و تمامدوبلکس (Full Duplex)
در پروتکلهای نیمهدوبلکس، ارتباط دوطرفه وجود دارد اما فقط در یک جهت در هر زمان ممکن است. یعنی ابتدا یک طرف میفرستد و دیگری دریافت میکند، سپس برعکس.
مثالRS-485 :
در مقابل، در ارتباط تمامدوبلکس، ارسال و دریافت اطلاعات بهطور همزمان امکانپذیر است، که باعث افزایش کارایی در ارتباطات تعاملی میشود.
مثالهاUART: در حالت full duplex)، (USB
۳. معرفی پروتکلهای رایج
۳.۱ پروتکلUART (Universal Asynchronous Receiver/Transmitter)
تعریف:UART یک پروتکل ارتباطی سختافزاری است که برای ارتباط سریال غیرهمزمان بین دستگاهها استفاده میشود. این پروتکل معمولاً در میکروکنترلرها برای ارتباط با ماژولهایی مانند GPS، بلوتوث و RFID به کار میرود .
ساختار فنی:UART از دو خط اصلی برای انتقال داده استفاده میکند: TX (ارسال) و RX (دریافت). دادهها بهصورت فریمهایی شامل بیتهای شروع، داده، توازن (اختیاری) و توقف ارسال میشوند. این پروتکل نیاز به سیگنال ساعت مشترک ندارد، زیرا از روش غیرهمزمان استفاده میکندByte Lab. (n.d.). Explaining UART Protocol.
مزایا:
- سادگی در پیادهسازی
- نیاز به خطوط ارتباطی کم
- مناسب برای ارتباطات نقطه به نقطه
معایب:
- عدم پشتیبانی از چندین دستگاه بهصورت همزمان
- محدودیت در فاصله انتقال داده
کاربردها و مثالها:
- ارتباط بین میکروکنترلر و ماژولهای بلوتوث، GPS و RFID
- استفاده در پروژههای DIY با آردوینو و رزبری پای
۳.۲ پروتکلSPI (Serial Peripheral Interface)
تعریف:SPI یک پروتکل ارتباطی سریال همزمان است که برای ارتباط سریع بین میکروکنترلرها و تجهیزات جانبی مانند حسگرها، حافظهها و نمایشگرها استفاده میشود .
ساختار فنی:SPI از چهار خط اصلی استفاده میکند: MOSI ارسال داده از مستر به اسلیو MISO دریافت داده از اسلیو به مستر SCLK (سیگنال ساعت) و SS/CS (انتخاب اسلیو). این پروتکل از ساختار مستر-اسلیو پیروی میکند و ارتباط بهصورت تمامدوبلکس استSparkFun. (n.d.). Serial Peripheral Interface (SPI).
مزایا:
- سرعت انتقال داده بالا
- پیادهسازی ساده در سختافزار
- پشتیبانی از ارتباط تمامدوبلکس
معایب:
- نیاز به تعداد بیشتری از خطوط ارتباطی نسبت به I2C
- عدم پشتیبانی از آدرسدهی داخلی برای دستگاهها
کاربردها و مثالها:
- ارتباط با حافظههای فلش، نمایشگرهای LCD و حسگرهای مختلف
- استفاده در پروژههای الکترونیکی با نیاز به سرعت بالا
۳.۳ پروتکل I2C (Inter-Integrated Circuit)
تعریف:I2C یک پروتکل ارتباطی سریال همزمان است که برای ارتباط بین اجزای مختلف در یک مدار استفاده میشود. این پروتکل امکان اتصال چندین دستگاه به یک باس مشترک را فراهم میکند .
ساختار فنی:I2C از دو خط اصلی استفاده میکند: SDA (داده) و SCL (ساعت). هر دستگاه در این باس دارای یک آدرس منحصربهفرد است و ارتباط بهصورت نیمهدوبلکس انجام میشود GeeksforGeeks. (n.d.). I2C. Communication Protocol
مزایا:
- نیاز به خطوط ارتباطی کم
- امکان اتصال چندین دستگاه به یک باس
- پشتیبانی از آدرسدهی داخلی
معایب:
- سرعت انتقال داده کمتر نسبت به SPI
- پیچیدگی بیشتر در پیادهسازی نرمافزاری
کاربردها و مثالها:
- ارتباط با حسگرها، EEPROMها و RTCها
- استفاده در پروژههای الکترونیکی با نیاز به اتصال چندین دستگاه
۳.۴ پروتکلCAN (Controller Area Network)
تعریف:CAN یک پروتکل ارتباطی سریال است که برای ارتباط بین واحدهای کنترل الکترونیکی (ECU) در خودروها و سیستمهای صنعتی طراحی شده است. این پروتکل امکان انتقال دادههای حیاتی با قابلیت اطمینان بالا را فراهم میکند .
ساختار فنی:CAN از دو خط اصلی CAN_H و CAN_L برای انتقال داده استفاده میکند. این پروتکل از ساختار چندمستری پیروی میکند و از مکانیزم اولویتبندی پیامها برای مدیریت ترافیک استفاده میکند Grid Connect. (n.d.). CAN Network Protocol
مزایا:
- قابلیت اطمینان بالا در انتقال داده
- مقاومت در برابر نویز
- امکان ارتباط بین چندین دستگاه بدون نیاز به مستر مرکزی
معایب:
- پیچیدگی در پیادهسازی
- محدودیت در سرعت انتقال داده نسبت به برخی پروتکلهای دیگر
کاربردها و مثالها:
- سیستمهای کنترل خودروها
- اتوماسیون صنعتی و سیستمهای توزیعشده
۳.۵ پروتکلUSB (Universal Serial Bus)
تعریف:USB یک پروتکل ارتباطی استاندارد است که برای اتصال دستگاههای جانبی به رایانهها و انتقال داده و انرژی بین آنها استفاده میشود. این پروتکل جایگزین بسیاری از پورتهای سریال و موازی قدیمی شده است .
ساختار فنی:USB از ساختار درختی با یک میزبان (Host) و چندین دستگاه (Device) پیروی میکند. این پروتکل از چهار خط اصلی برای انتقال داده و انرژی استفاده میکند و از مکانیزمهای مختلفی برای مدیریت ترافیک و انرژی بهره میبردElProCus. (n.d.). USB Protocol.
مزایا:
- سرعت انتقال داده بالا
- قابلیت اتصال و قطع دستگاهها در حین کار (Hot Swapping)
- پشتیبانی از انتقال انرژی به دستگاهها
معایب:
- محدودیت در طول کابل
- نیاز به درایورهای خاص برای برخی دستگاهها
کاربردها و مثالها:
- اتصال دستگاههایی مانند کیبورد، موس، پرینتر و حافظههای فلش به رایانه
- شارژ و انتقال داده بین دستگاههای مختلف
۳.۶ پروتکلEthernet
تعریف:Ethernet یک فناوری شبکه است که برای ارتباط بین دستگاهها در شبکههای محلی (LAN) استفاده میشود. این پروتکل امکان انتقال داده با سرعت بالا را در بسترهای سیمی فراهم میکند .
ساختار فنی:Ethernet از ساختار بستههای داده (Frames) برای انتقال اطلاعات استفاده میکند. این پروتکل از کابلهای مختلفی مانند کابلهای جفت تابیده (Twisted Pair) و فیبر نوری بهره میبرد و از مکانیزمهای مختلفی برای کنترل ترافیک و جلوگیری از برخورد دادهها استفاده میکندElProCus. (n.d.).
مزایا:
- سرعت انتقال داده بالا
- پایداری و قابلیت اطمینان بالا
- هزینه نسبتاً پایین در مقایسه با سایر فناوریها
معایب:
- محدودیت در جابجایی دستگاهها به دلیل نیاز به اتصال سیمی
- پیچیدگی در پیادهسازی شبکههای بزرگ
کاربردها و مثالها:
- شبکههای محلی در ادارات، دانشگاهها و منازل
- اتصال سرورها و تجهیزات شبکه در مراکز داده
۳.۷ پروتکلهای بیسیم Bluetooth، Zigbee، Wi-Fi
Bluetooth۳.۷.۱
تعریف:Bluetooth یک فناوری ارتباطی بیسیم است که برای انتقال داده در فواصل کوتاه بین دستگاهها استفاده میشود. این پروتکل در باند فرکانسی ۲.۴ گیگاهرتز عمل میکند و برای ایجاد شبکههای شخصی بیسیم (WPAN) طراحی شده است .
ساختار فنی:Bluetooth از ساختار سلولی با یک دستگاه اصلی (Master) و چندین دستگاه فرعی (Slave) پیروی میکند. این پروتکل از تکنیکهای مختلفی مانند پرش فرکانسی برای کاهش تداخل و افزایش امنیت استفاده میکند.
GeeksforGeeks. (n.d.). What is Bluetooth?
مزایا:
- مصرف انرژی پایین
- قابلیت اتصال آسان بین دستگاهها
- پشتیبانی از انتقال داده و صوت
معایب:
- محدودیت در برد ارتباطی
- حساسیت به تداخل با سایر دستگاههای بیسیم
کاربردها و مثالها:
- اتصال هدفونهای بیسیم به گوشیهای هوشمند
- انتقال داده بین دستگاههای الکترونیکی در فواصل کوتاه
۳.۷.۲ Zigbee
تعریف:Zigbee یک پروتکل ارتباطی بیس
۴. کاربرد پروتکلها در طراحی سیستمها
۴.۱ میکروکنترلرها مانند AVR و ARM
در طراحی سیستمهای مبتنی بر میکروکنترلر، پروتکلهای ارتباطی نقش حیاتی در اتصال اجزای مختلف ایفا میکنند. مثلاً در میکروکنترلرهای AVR و ARM، برای ارتباط با حسگرها، نمایشگرها، حافظهها و ماژولهای ارتباطی از پروتکلهایی مانند UART، SPI و I2C استفاده میشود. این ارتباطات امکان توسعه سیستمهای تعبیهشده پیچیده و پایدار را فراهم میسازد Mazidi, M. A., Naimi, S., & Naimi, S. (2011).
۴.۲ اینترنت اشیاء (IoT)
در سامانههای اینترنت اشیاء، نیاز به ارتباط میان دستگاهها، سرورها و حسگرها وجود دارد. برای این منظور، پروتکلهایی مانند Wi-Fi، Bluetooth، Zigbee و MQTT بهکار میروند. این پروتکلها باید کممصرف، امن و مقیاسپذیر باشند تا بتوانند در محیطهای خانگی، شهری و صنعتی به خوبی عمل کنند. Miorandi, D., Sicari, S., De Pellegrini, F., & Chlamtac, I. (2012).
۴.۳ سیستمهای صنعتی
در محیطهای صنعتی، پروتکلهایی مانند CAN، Modbus، Profibus برای برقراری ارتباط بین PLCها، سنسورها و دستگاههای کنترل صنعتی استفاده میشوند. این پروتکلها باید دارای قابلیت اطمینان بالا، مقاومت در برابر نویز و پشتیبانی از توپولوژیهای پیچیده باشند Varga, P., Blom, R., Frankó, A., & Trsek, H. (2017). Making the case for industrial IoT: Challenges and solutions. IEEE Internet of Things Journal, 4(6), 4358–4366
۴.۴ خودروها و اتوماسیون
در خودروهای مدرن، پروتکلهایی مانند CAN، LIN، FlexRay و اخیراً Ethernet خودروئی برای ارتباط بین واحدهای کنترل مختلف (ECUها)، سنسورها و سیستمهای سرگرمی استفاده میشوند. این پروتکلها باید زمانبندی دقیق، تأخیر کم و قابلیت ایمنی بالا داشته باشند. Karnouskos, S., Colombo, A. W., & Bangemann, T. (2014)
۵. چالشها و محدودیتها در پیادهسازی پروتکلها
۵.۱ تداخل الکترومغناطیسی (EMI)
در محیطهایی که دستگاههای الکترونیکی متعددی وجود دارند، تداخل الکترومغناطیسی میتواند عملکرد پروتکلهای ارتباطی را مختل کند. این موضوع بهویژه در پروتکلهای سریال و بیسیم حساستر است و میتواند منجر به از دست رفتن داده یا انتقال نادرست شود. استفاده از فیلترهای EMI و طراحی صحیح PCB راهکارهایی برای کاهش این تداخل هستند. Ott, H. W. (2009).
۵.۲ طول کابل
افزایش طول کابل باعث ایجاد تأخیر، کاهش کیفیت سیگنال و افزایش احتمال نویز در پروتکلهایی مانند UART و I2C میشود. این مسئله در ارتباطات سریال با فرکانس بالا شدیدتر است و نیاز به درایورهای تقویتی و روشهای انتقال دیفرانسیلی (مانند RS-485) دارد. Horowitz, P., & Hill, W. (2015).
۵.۳ سرعت انتقال در کاربردهای خاص
برخی پروتکلها مانند I2C یا UART برای کاربردهای با سرعت پایین طراحی شدهاند و در کاربردهایی که به سرعت انتقال بالا نیاز دارند (مثل انتقال ویدیو یا دادههای سنسورهای سریع)، ناکارآمد خواهند بود. در این موارد پروتکلهایی مانند SPI، USB یا Ethernet پیشنهاد میشوند. Barr, M., & Massa, A. (2006). Programming Embedded Systems (2nd ed.). O’Reilly Media.
۵.۴ امنیت ارتباطات بیسیم
در ارتباطات بیسیم مانند Wi-Fi، Bluetooth و Zigbee، چالش امنیتی جدی وجود دارد. اطلاعات در معرض شنود، حملات مرد میانی (MITM) و نفوذ از طریق شبکه هستند. استفاده از الگوریتمهای رمزنگاری قوی، احراز هویت و بهروزرسانی منظم نرمافزار از جمله راهکارهای مقابله با این چالش است. Sicari, S., Rizzardi, A., Grieco, L. A., & Coen-Porisini, A. (2015).
۶. چالشها و محدودیتها در پیادهسازی پروتکلها
۶.۱ تداخل الکترومغناطیسی (EMI)
در محیطهایی با تجهیزات الکترونیکی زیاد، سیگنالهای ناخواسته میتوانند بر ارتباطات دیجیتال تأثیر منفی بگذارند. این تداخل، مخصوصاً در ارتباطات سریال و بیسیم، میتواند باعث از بین رفتن داده یا اختلال در عملکرد شود. استفاده از شیلدینگ، فیلتر و طراحی مدارات مقاوم در برابر EMI راهکارهایی رایج برای مقابله هستند.
Ott, H. W. (2009).
۶.۲ طول کابل
افزایش طول کابل موجب تضعیف سیگنال، افزایش نویز و افت کیفیت ارتباط میشود. بهخصوص در پروتکلهایی مانند I2C و UART که طراحیشده برای ارتباطات برد-کوتاه هستند، طول زیاد کابل میتواند منجر به خطای داده شود. استفاده از درایورها، تقویتکنندهها و انتقال تفاضلی مانند RS-485 برای حل این مشکل رایج است.
Horowitz, P., & Hill, W. (2015).
6.۳ سرعت انتقال در کاربردهای خاص
برخی پروتکلها برای انتقال داده با سرعت پایین طراحی شدهاند. مثلاً I2C برای کاربردهای با نرخ داده کم مناسب است. در پروژههایی که نیاز به پهنای باند بالا (مانند انتقال تصویر یا صدا) دارند، استفاده از پروتکلهایی نظیر SPI، USB یا Ethernet ضروری است. Barr, M., & Massa, A. (2006)
6.۴ امنیت ارتباطات بیسیم
در ارتباطات بیسیم مانند Wi-Fi و Bluetooth، خطرات امنیتی جدی مانند شنود، نفوذ و حملات مرد میانی (MITM) وجود دارد. پیادهسازی مکانیزمهای رمزنگاری، احراز هویت و مدیریت کلید از راهکارهای اساسی در ایمنسازی این ارتباطات است. Sicari, S., Rizzardi, A., Grieco, L. A., & Coen-Porisini, A. (2015)
7. نتیجهگیری
7.۱ خلاصه مطالب
در این پروژه به بررسی مفاهیم پایهای ارتباط در مدارات، دستهبندی پروتکلها، معرفی پروتکلهای رایج و کاربرد آنها در حوزههای مختلف پرداخته شد. هر پروتکل دارای ساختار، مزایا و محدودیتهایی است که متناسب با نیاز سیستم انتخاب میشود. در کنار مزایا، چالشهایی مانند تداخل الکترومغناطیسی، محدودیت طول کابل و امنیت نیز باید در طراحی در نظر گرفته شود. Barr, M., & Massa, A. (2006)
7.۲ نکات مهم در انتخاب پروتکل برای کاربرد خاص
انتخاب پروتکل مناسب، به پارامترهایی مانند سرعت مورد نیاز، مصرف توان، فاصله ارتباطی، تعداد دستگاهها، هزینه و حساسیت زمانی وابسته است. برای مثال، در کاربردهای سریع از Ethernet و در سیستمهای سادهتر از I2C یا UART استفاده میشود. امنیت و قابلیت اطمینان نیز عوامل تعیینکنندهای هستند. Peplow, M. (2013).
7.۳ آینده پروتکلها در تکنولوژیهای نوین
با گسترش فناوریهایی مانند اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و سیستمهای خودران، پروتکلها نیز در حال تحول هستند. استانداردهای جدید با تمرکز بر پهنای باند بالا، امنیت پیشرفته و ارتباطات بیدرنگ توسعه مییابند. پروتکلهایی مانند TSN (Time-Sensitive Networking) در آینده نقش پررنگی در صنعت و خودرو خواهند داشت. Thangamuthu, S., Hegde, A., & Sivakumar, R. (2020)
Barr, M., & Massa, A. (2006). Programming embedded systems (2nd ed.). O’Reilly Media.
Horowitz, P., & Hill, W. (2015). The art of electronics (3rd ed.). Cambridge University Press.
Karnouskos, S., Colombo, A. W., & Bangemann, T. (2014). Towards the Automotive Ethernet. In Industrial cloud-based cyber-physical systems (pp. 265–276). Springer.
Mazidi, M. A., Naimi, S., & Naimi, S. (2011). AVR microcontroller and embedded systems: Using assembly and C. Pearson Education.
Miorandi, D., Sicari, S., De Pellegrini, F., & Chlamtac, I. (2012). Internet of things: Vision, applications and research challenges. Ad Hoc Networks, 10(7), 1497–1516.
Ott, H. W. (2009). Electromagnetic compatibility engineering. John Wiley & Sons.
Peplow, M. (2013). The Internet of Things: Anatomy of a term. Nature, 503(7475), 20–21.
Sicari, S., Rizzardi, A., Grieco, L. A., & Coen-Porisini, A. (2015). Security, privacy and trust in Internet of Things: The road ahead. Computer Networks, 76, 146–164.
Thangamuthu, S., Hegde, A., & Sivakumar, R. (2020). Time Sensitive Networking for Real-Time Communication in Industrial IoT. IEEE Access, 8, 197862–197881.
Varga, P., Blom, R., Frankó, A., & Trsek, H. (2017). Making the case for industrial IoT: Challenges and solutions. IEEE Internet of Things Journal, 4(6), 4358–4366.
